LEV NİKOLAVİYEÇ TOLSTOY
Türk ve Dünya Edebiyatındaki Yeri
Türk edebiyatının Tolstoy'la tanışması on dokuzuncu yüzyılın sonundadır. Yeni harflere gelinceye kadar epeyce bir kitabı yayımlanır. Bunlardan bilinebilen ilk kitap Madam Gülnar'ın çevirdiği Familya Saadeti adlı eseridir. 1891 tarihini taşıyan bu yapıtın aynı çevirmenle yeni harflerle basımı yapılmamıştır. Ancak M.E. Gözlü tarafından 1977 yılında Aile Mutluluğu adıyla yeniden yayımlanmıştır. Öte yandan Tolstoy'un edebiyata getirdiği iç gerçek Peyami Safa'dan Ahmet Hamdi Tanpınara Yusuf Atılgan dan Oğuz Atay a birçok romancımızı etkilemiştir.
Tolstoy'un Amaçsız sanat olmaz sanatın başlıca amacı da insanlar arasındaki ilişkilerin düzensiz yardım etmektir. Bu ilişkilerin düzelmesine kesinlikle yardım etmeyen bir şey varsa o da savaştır. Sonucu raslantıya dayandığı için savaş insanlık dışı insan yaradılışına aykırı bir şeydir der. Onun Kırım ve Sivastopol savaşlarına üsteğmen olarak katılışı ona engin bir deneyim sağlar. Bu birikimini yalınızca Rus edebiyatının değil, dünya edebiyatının da en büyük klasiklerinden biri olan Savaş ve Barış'ta kullanarak gösterir.
Tolstoy, Rusya nın aynası olur. Onun eserleri Çarlık Rusyası ndan Devrim Rusyası na ilerleyen süreci birçok yönüyle gözler önüne serer. Bu yalnızca dış gerçek açısından değil iç gerçek ya da bilinçaltı açısından da büyük önem taşır. Dahası bu yönüyle öncüdür.
Çağının en büyük romancısı olan Tolstoy, J.J. Rousseau gibi, insanların ahlakını bozan sanata düşmandı. Zorbalığa ve büyük mülkiyete karşıydı. Mülkiyet konusunda ailesiyle arası açıldı. Bunun için varını yoğunu köylülere dağıtırken, eserlerinin telif ücretinin dagıtılmasına sıra geldiğinde karısı buna engel olur.
Eserlerinden özellikle Anna Karenina ve Savaş ve Barış ın çok sayıda filmi ve sahne uyarlaması vardır. Turgenyev, Savaş ve Barış ın Fransızcasını dostu Fransız yazar Gustave Flaubert'e gönderir. Ondan gelen mektupta şunlar yazılıdır:
Bana Tolstoyun Savaş ve Barış ını okuma fırsatı verdiğiniz için size teşekkür ederim. Birinci sınıf! Ne sanatçı ve ne psikolog İlk iki kısım kusursuz ama üçüncü yokuş aşağı gidiyor. Bazı kısımlar ise Shakespeare düzeyinde. Okurken zevkten gözlerimden yaşlar aktığını hissettim üstelik bu çok da uzun sürdü. Evet güçlü Çok güçlü.
Türkçede de Yayımlanan Başlıca Eserleri
Acıklı Bir Sergüzeşt (Ahmed Salahaddin (tarihsiz)
Adem i Müsavat (Ali Fuat 1343/ 1924)
Anna Karenina (Raif Necdet Kestelli Sadık Naci 4 cilt 1328/ 1910);
Hacı Murat (Y.R., 1329/ 1911)
Çocukluk (Rana Çakıröz 1945)
Gençlik (R. Çakıröz-Cengiz Ekinci 1947)
Çocukluk ve Gençlik Yılları (A. Ekeş 1970)
Familya Saadeti (Madam Gülnar 1309/1891)
Kazaklar (A.K. Akyüz 1937)
Sivastopol 1855 (Esat Nermi 1966 )
Savaş ve Barış (Harp ve Sulh adıyla, A.K. Akyüz 1938 Zeki Baştımar 4 cilt 1943-49 Vahdet Gültekin Samih Tiryakioğlu, 1958; Savaş ve Barış adıyla Leyla Soykut 4 cilt 1968-71 Cevat Çapan 1971 Ela Güntekin 1974 A. Tokatlı 4 cilt 1982 )
Anna Karenina (Bahadır Dülger 2 cilt 1949 A. Bekir Sıtkı 2 cilt 1959-60 Hasan Ediz 4 cilt 1968 Rasih Tınaz 1970 Ergin Altay 1970)
İvan İlyiç in Ölümü (Haydar Rifat Yorulmaz 1935 N.Y. Taluy 1945 Mehmet Özgül 1969 G. Suveren 1974)
Kreutzer Sonat (Ali Kamil Akyüz 1936 Nilhal Yalaza Taluy 1954 R. Tınaz 1972)
Serge Baba (Hüviyet Bekir Örs 1943)
Diriliş (E. Altay 1971 R. Tınaz 1970 N. Altınova 1982)
Tolstoy Eserleri:
Romanları / Çocukluk / İlk Gençlik / Gençlik / Sivastopol Serisi
/ Kazaklar / Savaş ve Barış / İnsan Nasıl Ölür? /İvan İlyiç'in Ölümü / Anna Karenina/ Kreutzer Sonat / Diriliş / Hacı Murat
Serge Baba
Öyküleri
Toprak Ağasının Sabahı / Baskın/ Ormanın Kesimi
Notes of a Billiard Marker/ İki Süvari Subayı/Bir Karşılaşma
Tipi / Lucerne / Albert / Üç Ölüm/ Aile Saadeti
Polikuska/ The Decembrists/ Caucasus Mahkumu
İvan İlyiç'in Ölümü/ Holstomer/İnsanlar Arasında Boş Bir Konuşma
Usta ve Çırak/ Köyde Şarkı Söylemek/ Köyde Dört Gün
Yanlış Kupon /Oyun'dan Sonra/ Masalları/Fil ile Tilkiler
Masallar/Tolstoy'dan Masallar/Günlük ve Mektuplar
İlk hatıralar/İtiraflarım/Sevginin Talebi/Eğitim
Popüler Eğitim
Eğitim ve Öğretim Programları ve Danışmanlığın Tanımı
Bir Okuma Kitabı/Popüler Öğretim
Yeni Bir Okuma Kitabı/Din ve Ahlak
Doğmatik Teolojinin Eleştirisi/İncil'in Kısa Bir İzahı
The Four Gospels Unified and Translated
Church and State/Neye Güveniyorum?
Hayat
Sevgi Tanrısı ve Komşunun Biri
Timothy Bondareff
İnsanlar Niçin Sarhoş Olurlar?
On Non-Resistance
Birinci Adım (vejeteryanlık üzerine)
Tanrı'nın Hükümdarlığı Kendi İçimizdedir
Non-Activity
The Meaning of the Refusal of Military Service
Sebep ve Din
Din ve Erdem
Hıristiyanlık ve Vatanseverlik
Non-Resistance ( Ernest H. Crosby'e bir mektup)
Kutsal Kitab'ı nasıl Okumalıyız?
Kilise'nin Aldatmacası
Hıristiyan Öğretisi
İntihar
Öldürmeyeceksin
Aziz Sinot'a Yanıt
Sadece Savaş
Dinde Hoşgörü
Din Nedir?
Ortadoks Rahiplerine
Bilgeleri Düşünceleri (derleme)
Tek İhtiyacımız
Büyük Günah
A Cycle of Reading (derleme)
Adam Öldürme!
Birbirinizi Sevin
Gençliğin Savunması
Şiddetin Yasası ve Sevginin Yasası
Tek Emir
Her Gün İçin (derleme)
Sanat ve Edebiyat
Sanat Nedir?
Sanat ve Sanatsal Olmayan
Shakespeare ve Drama
Dr.Alice Stockham'ın Edward Carpenter Tarafından Yazılan "Modern Bilim Cevirisi"nin Önsözü
Orloff'un Albümü
Amiel
Guy de Maupassant Hikayelerinin Serbest Çevirileri
Bernardin de St. Pierre
Halk İçin Kısa Öğretici Hikaye ve Mektuplar
İnsan Neyle Yaşar
Sevgi Nerdeyse Tanrı da Ordadır
İki Yaşlı Adam
İhmal Edilen Bir Ateş Evi Yok Eder
Nicolas Stick (Çar 1.Nicolas )
Bir İnsana Fazla Mülkiyet Gerekir mi?
Ifias
Tanrı'nın Oğlu
Üç Münzevî Adam
Mum
Pişman Günahkâr
İlk Damıtıcı
Aptal İvan
Boş Davul
Işıkla Birlikte Işıkta Yürümek
Üç Mesel
Esarheddon
Üç Soru
Cehenneme Dönüş
Çalışmak, Ölmek ve Hastalanmak
Bir Dua
Meyveler
Korney Vasilyeff
Niçin?
İlahiyatçı ve İnsan
Bir Köylüye Bilimsel Bir Mektup
Sosyal ve Siyasi Denemeler
Moskova'nın Nüfus Sayımı (1882'de)
M. A. Engelhardt'a Mektup
Halde Ne Yapmalıyız?
Kadınlar
El Emeği
Zihinsel Hareketlilik ve El Emeği
Kültür Şöleni (Moskova Üniversitesinin Yıldönümü'ne)
Bir Devrimci'ye Mektup
Açlık (rapor ve mektuplar)
Utandır! (bedensel cezaya karşı)
Vatanseverlik ve Barış
Liberallere
Bakanlara
Sonun Başlangıcı
Terfi Ettirilmemiş Bir Görevliye Mektup
Hague Barış Konferansı
İki Savaş
Suçlu Kim?
Carthago Delenda Est
Zamanımızın Köleliği
Çıkış Nerede?
Vatanseverlik ve Hükümet
Gerçekten Zorunlumu?
Çar'a ve Yardakçılarına
Çağın Yaklaşan Sonu
Askerlik Hatıraları
Memurluk Hatıraları
İşçi Sınıfı Problemi
Çar'a Mektup
İşçi Sınıfına
Politikacılara
Sosyal Reformlara
Pietro Mazzini'ye Mektup
Kendinizi Hatırlayın
Rus Devrimi
İşçi Sınıfı Nasıl Özgür Kılınabilir?
Büyük Bir Adaletsizlik
Rusya'da Sosyal Hareket
Çağın Sonu
Halkın Savunması
Askerlik Hizmeti
Rus Devrimi'nin Anlamı
Ne Yapılmalı?
Hükümetin, Devrimcilerin ve Halkın Bir Savunması
Mülkiyet Sorununun Tek Çözümü
Susamam
Molochnikoff'un Tutuklanmasıyla İlgili
Bosna ve Herzegovina'nın İlhakı
Kaçınılmaz Devrim
Stockholm Barış Konferansı'na Bir Adres
Faydalı Bir çare
Oyunlar
Karanlığın Gücü (dram)
Aydınlanmanın Meyveleri (komedi)
Ceset (tamamlanmamış dram)
Türk edebiyatının Tolstoy'la tanışması on dokuzuncu yüzyılın sonundadır. Yeni harflere gelinceye kadar epeyce bir kitabı yayımlanır. Bunlardan bilinebilen ilk kitap Madam Gülnar'ın çevirdiği Familya Saadeti adlı eseridir. 1891 tarihini taşıyan bu yapıtın aynı çevirmenle yeni harflerle basımı yapılmamıştır. Ancak M.E. Gözlü tarafından 1977 yılında Aile Mutluluğu adıyla yeniden yayımlanmıştır. Öte yandan Tolstoy'un edebiyata getirdiği iç gerçek Peyami Safa'dan Ahmet Hamdi Tanpınara Yusuf Atılgan dan Oğuz Atay a birçok romancımızı etkilemiştir.
Tolstoy'un Amaçsız sanat olmaz sanatın başlıca amacı da insanlar arasındaki ilişkilerin düzensiz yardım etmektir. Bu ilişkilerin düzelmesine kesinlikle yardım etmeyen bir şey varsa o da savaştır. Sonucu raslantıya dayandığı için savaş insanlık dışı insan yaradılışına aykırı bir şeydir der. Onun Kırım ve Sivastopol savaşlarına üsteğmen olarak katılışı ona engin bir deneyim sağlar. Bu birikimini yalınızca Rus edebiyatının değil, dünya edebiyatının da en büyük klasiklerinden biri olan Savaş ve Barış'ta kullanarak gösterir.
Tolstoy, Rusya nın aynası olur. Onun eserleri Çarlık Rusyası ndan Devrim Rusyası na ilerleyen süreci birçok yönüyle gözler önüne serer. Bu yalnızca dış gerçek açısından değil iç gerçek ya da bilinçaltı açısından da büyük önem taşır. Dahası bu yönüyle öncüdür.
Çağının en büyük romancısı olan Tolstoy, J.J. Rousseau gibi, insanların ahlakını bozan sanata düşmandı. Zorbalığa ve büyük mülkiyete karşıydı. Mülkiyet konusunda ailesiyle arası açıldı. Bunun için varını yoğunu köylülere dağıtırken, eserlerinin telif ücretinin dagıtılmasına sıra geldiğinde karısı buna engel olur.
Eserlerinden özellikle Anna Karenina ve Savaş ve Barış ın çok sayıda filmi ve sahne uyarlaması vardır. Turgenyev, Savaş ve Barış ın Fransızcasını dostu Fransız yazar Gustave Flaubert'e gönderir. Ondan gelen mektupta şunlar yazılıdır:
Bana Tolstoyun Savaş ve Barış ını okuma fırsatı verdiğiniz için size teşekkür ederim. Birinci sınıf! Ne sanatçı ve ne psikolog İlk iki kısım kusursuz ama üçüncü yokuş aşağı gidiyor. Bazı kısımlar ise Shakespeare düzeyinde. Okurken zevkten gözlerimden yaşlar aktığını hissettim üstelik bu çok da uzun sürdü. Evet güçlü Çok güçlü.
Türkçede de Yayımlanan Başlıca Eserleri
Acıklı Bir Sergüzeşt (Ahmed Salahaddin (tarihsiz)
Adem i Müsavat (Ali Fuat 1343/ 1924)
Anna Karenina (Raif Necdet Kestelli Sadık Naci 4 cilt 1328/ 1910);
Hacı Murat (Y.R., 1329/ 1911)
Çocukluk (Rana Çakıröz 1945)
Gençlik (R. Çakıröz-Cengiz Ekinci 1947)
Çocukluk ve Gençlik Yılları (A. Ekeş 1970)
Familya Saadeti (Madam Gülnar 1309/1891)
Kazaklar (A.K. Akyüz 1937)
Sivastopol 1855 (Esat Nermi 1966 )
Savaş ve Barış (Harp ve Sulh adıyla, A.K. Akyüz 1938 Zeki Baştımar 4 cilt 1943-49 Vahdet Gültekin Samih Tiryakioğlu, 1958; Savaş ve Barış adıyla Leyla Soykut 4 cilt 1968-71 Cevat Çapan 1971 Ela Güntekin 1974 A. Tokatlı 4 cilt 1982 )
Anna Karenina (Bahadır Dülger 2 cilt 1949 A. Bekir Sıtkı 2 cilt 1959-60 Hasan Ediz 4 cilt 1968 Rasih Tınaz 1970 Ergin Altay 1970)
İvan İlyiç in Ölümü (Haydar Rifat Yorulmaz 1935 N.Y. Taluy 1945 Mehmet Özgül 1969 G. Suveren 1974)
Kreutzer Sonat (Ali Kamil Akyüz 1936 Nilhal Yalaza Taluy 1954 R. Tınaz 1972)
Serge Baba (Hüviyet Bekir Örs 1943)
Diriliş (E. Altay 1971 R. Tınaz 1970 N. Altınova 1982)
Tolstoy Eserleri:
Romanları / Çocukluk / İlk Gençlik / Gençlik / Sivastopol Serisi
/ Kazaklar / Savaş ve Barış / İnsan Nasıl Ölür? /İvan İlyiç'in Ölümü / Anna Karenina/ Kreutzer Sonat / Diriliş / Hacı Murat
Serge Baba
Öyküleri
Toprak Ağasının Sabahı / Baskın/ Ormanın Kesimi
Notes of a Billiard Marker/ İki Süvari Subayı/Bir Karşılaşma
Tipi / Lucerne / Albert / Üç Ölüm/ Aile Saadeti
Polikuska/ The Decembrists/ Caucasus Mahkumu
İvan İlyiç'in Ölümü/ Holstomer/İnsanlar Arasında Boş Bir Konuşma
Usta ve Çırak/ Köyde Şarkı Söylemek/ Köyde Dört Gün
Yanlış Kupon /Oyun'dan Sonra/ Masalları/Fil ile Tilkiler
Masallar/Tolstoy'dan Masallar/Günlük ve Mektuplar
İlk hatıralar/İtiraflarım/Sevginin Talebi/Eğitim
Popüler Eğitim
Eğitim ve Öğretim Programları ve Danışmanlığın Tanımı
Bir Okuma Kitabı/Popüler Öğretim
Yeni Bir Okuma Kitabı/Din ve Ahlak
Doğmatik Teolojinin Eleştirisi/İncil'in Kısa Bir İzahı
The Four Gospels Unified and Translated
Church and State/Neye Güveniyorum?
Hayat
Sevgi Tanrısı ve Komşunun Biri
Timothy Bondareff
İnsanlar Niçin Sarhoş Olurlar?
On Non-Resistance
Birinci Adım (vejeteryanlık üzerine)
Tanrı'nın Hükümdarlığı Kendi İçimizdedir
Non-Activity
The Meaning of the Refusal of Military Service
Sebep ve Din
Din ve Erdem
Hıristiyanlık ve Vatanseverlik
Non-Resistance ( Ernest H. Crosby'e bir mektup)
Kutsal Kitab'ı nasıl Okumalıyız?
Kilise'nin Aldatmacası
Hıristiyan Öğretisi
İntihar
Öldürmeyeceksin
Aziz Sinot'a Yanıt
Sadece Savaş
Dinde Hoşgörü
Din Nedir?
Ortadoks Rahiplerine
Bilgeleri Düşünceleri (derleme)
Tek İhtiyacımız
Büyük Günah
A Cycle of Reading (derleme)
Adam Öldürme!
Birbirinizi Sevin
Gençliğin Savunması
Şiddetin Yasası ve Sevginin Yasası
Tek Emir
Her Gün İçin (derleme)
Sanat ve Edebiyat
Sanat Nedir?
Sanat ve Sanatsal Olmayan
Shakespeare ve Drama
Dr.Alice Stockham'ın Edward Carpenter Tarafından Yazılan "Modern Bilim Cevirisi"nin Önsözü
Orloff'un Albümü
Amiel
Guy de Maupassant Hikayelerinin Serbest Çevirileri
Bernardin de St. Pierre
Halk İçin Kısa Öğretici Hikaye ve Mektuplar
İnsan Neyle Yaşar
Sevgi Nerdeyse Tanrı da Ordadır
İki Yaşlı Adam
İhmal Edilen Bir Ateş Evi Yok Eder
Nicolas Stick (Çar 1.Nicolas )
Bir İnsana Fazla Mülkiyet Gerekir mi?
Ifias
Tanrı'nın Oğlu
Üç Münzevî Adam
Mum
Pişman Günahkâr
İlk Damıtıcı
Aptal İvan
Boş Davul
Işıkla Birlikte Işıkta Yürümek
Üç Mesel
Esarheddon
Üç Soru
Cehenneme Dönüş
Çalışmak, Ölmek ve Hastalanmak
Bir Dua
Meyveler
Korney Vasilyeff
Niçin?
İlahiyatçı ve İnsan
Bir Köylüye Bilimsel Bir Mektup
Sosyal ve Siyasi Denemeler
Moskova'nın Nüfus Sayımı (1882'de)
M. A. Engelhardt'a Mektup
Halde Ne Yapmalıyız?
Kadınlar
El Emeği
Zihinsel Hareketlilik ve El Emeği
Kültür Şöleni (Moskova Üniversitesinin Yıldönümü'ne)
Bir Devrimci'ye Mektup
Açlık (rapor ve mektuplar)
Utandır! (bedensel cezaya karşı)
Vatanseverlik ve Barış
Liberallere
Bakanlara
Sonun Başlangıcı
Terfi Ettirilmemiş Bir Görevliye Mektup
Hague Barış Konferansı
İki Savaş
Suçlu Kim?
Carthago Delenda Est
Zamanımızın Köleliği
Çıkış Nerede?
Vatanseverlik ve Hükümet
Gerçekten Zorunlumu?
Çar'a ve Yardakçılarına
Çağın Yaklaşan Sonu
Askerlik Hatıraları
Memurluk Hatıraları
İşçi Sınıfı Problemi
Çar'a Mektup
İşçi Sınıfına
Politikacılara
Sosyal Reformlara
Pietro Mazzini'ye Mektup
Kendinizi Hatırlayın
Rus Devrimi
İşçi Sınıfı Nasıl Özgür Kılınabilir?
Büyük Bir Adaletsizlik
Rusya'da Sosyal Hareket
Çağın Sonu
Halkın Savunması
Askerlik Hizmeti
Rus Devrimi'nin Anlamı
Ne Yapılmalı?
Hükümetin, Devrimcilerin ve Halkın Bir Savunması
Mülkiyet Sorununun Tek Çözümü
Susamam
Molochnikoff'un Tutuklanmasıyla İlgili
Bosna ve Herzegovina'nın İlhakı
Kaçınılmaz Devrim
Stockholm Barış Konferansı'na Bir Adres
Faydalı Bir çare
Oyunlar
Karanlığın Gücü (dram)
Aydınlanmanın Meyveleri (komedi)
Ceset (tamamlanmamış dram)
